توصیف نظام همخوانی شاخه ی مکریانی از گویش کرمانج مرکزی زبان کردی

این پژوهش به توصیف نظام همخوانی گویش مکریانی از زبان کردی در چهارچوب نظریه قاعده بنیاد spe در واج شناسی زایشی می پردازد. این نظریه برای تبیین و توصیف فرایند و پدیده های واجی از قاعده هایی همچون واکرفتگی، نرم شدگی، خیشومی شدگی، همگونی، حذف، درج و غیره استفاده می نماید. گویش مکریانی یکی از گویش های اصیل و باسابقه ی زبان کردی است که نواحی جنوب و غرب استان آذربایجان غربی موسوم به منطقه ی «مکریان» به آن سخن می گویند. این گویش احتمالاً بازمانده ی زبان مادی است. گویش مکریانی در زیر شاخه ی کرمانج مرکزی از زبان کردی قرار دارد و زبان کردی نیز در زیرشاخه ی زبان های ایرانی شمال غرب از زبان های ایرانی قرار گرفته است. روش پژوهش به صورت میدانی انجام گرفته و در مورد چهارچوب تحقیق که بر اساس واج شناسی زایشی شکل گرفته، از کتاب های معتبر و مربوط به آن استفاده شده است. منبع جمع آوری داده ها افراد کم سواد یا بی سواد هستند که کمتر تحت تاثیر زبان فارسی و گویش های دیگر قرار داشته اند. در این پژوهش، محقق گفتار گویشوران را با استفاده از پرسشنامه ی نمونه گیری گویشی ضبط نموده است و پس از آوانویسی تفصیلی با استفاده از الفبای بین المللی آوانگار ipa، پیکره ی لازم فراهم شده است. این پیکره در مرحله ی بعد برای استخراج همخوان ها، واجگونه ها و قاعده مندی های حاکم بر آن ها بررسی شده و پس از آن، به معرفی و توصیف همخوان های گویش مکریانی پرداخته شده در ادامه واجگونه های همخوان ها به همراه مثال ارائه شده اند. در اساسی ترین بخش این پژوهش به توصیف فرایندهای واجی گویش مکریانی پرداخته شده است که شامل: گردشدگی، زنشی شدگی، نارهیدگی، واکرفتگی، واکدارشدگی خوشه ی دوهمخوانی، نرم شدگی، حذف، قلب، حذف و کشش جبرانی، همگونی، درج و حلقی شدگی می باشد. در نهایت با بررسی برهم کنش های این قواعد از طریق نمایش اشتقاق های واجی، ترتیب سلسله مراتبی قواعد در نظام آوایی گویش مکریانی معین شده است. وجه مشخصه ی گویش مکریانی از سایر گویش های زبان کردی در سطح همخوان ها وجود دو همخوان انسایشی /tsh/ و/dz/ می باشد که در سایر گویش های کردی /ts/ و /dz/ می باشد.